-
1 һич
1. частица усил.1) ниһичкемгә охшамаган — ни на кого́ не похо́ж
2. нареч.һич җан иясе күренми — не ви́дно ни души́
1) ниско́лько, ничу́ть, ничего́ прост.; ника́к, во́все, совсе́м, соверше́нно, абсолю́тноһич борчылмый — ниско́лько не беспоко́ится
һич кирәге юк — соверше́нно не ну́жно
һич аңлатып булмый — ника́к не объясни́шь
һич сүзем юк — ниско́лько не возража́ю
һич ярамый — ника́к нельзя́
һич (тә) ярамый торган — соверше́нно непозволи́тельный (недопусти́мый)
һич алай түгел — во́все не так, далеко́ не так
һич башка сыярлык түгел — ника́к не укла́дывается в голове́
һич аңлашылмый — ничего́ не поня́тно
үрдәк биргән каз алыр, һич бирмәгән ни алыр — (посл.) (за)хо́чешь добра́, посы́пь серебра́ (букв. да́вший у́тку полу́чит гу́ся, а что полу́чит тот, кто ничего́ не дал)
2) никогда́, сро́ду, отню́дь; ни в жизньһич күргәнем юк — сро́ду (никогда́) не ви́дел
һич риза булмаячак — ни в жизнь не согласи́тся
һич юк — отню́дь нет
3. мест.һич булганчы кич булсын — (посл.) лу́чше по́здно, чем никогда́
1) опред. вся́кийһич нигезсез — без вся́кого основа́ния, огу́льно
һич сәбәпсез — без вся́кой причи́ны, без вся́кого по́вода; ни с того́ ни с сего́
һич тоткарсыз (тоткарлыксыз) — без вся́кой заде́ржки; неукосни́тельно, безотлага́тельно
һич ялгансыз — без вся́кого обма́на
һич үзгәрешсез (үзгәртмичә) — без вся́кого измене́ния, без каки́х-либо измене́ний; буква́льно
һич тә икеләнмичә (шикләнмичә) — без вся́ких сомне́ний (подозре́ний)
2) отриц. никако́йһич мөмкинлек юк — нет никако́й возмо́жности
аңардан һич хәбәр юк — от него́ никаки́х весте́й
•- һич шөбһәсез••һич кичекмичә (кичекмәстән, кичегүсез) — неме́дленно, незамедли́тельно, сро́чно, без вся́ких отлага́тельств
һич тайпылусыз (тайпылышсыз) — неукло́нно, упо́рно, непоколеби́мо, непрекло́нно
һич тә ярамый — ни в ко́ем слу́чае нельзя́
һич (тә) юк — ничу́ть не быва́ло
һич хәлдә — ни в ко́ем слу́чае, что́ бы ни случи́лось
һич югында — хотя́ бы, хо́ть бы, по кра́йней ме́ре, по ме́ньшей ме́ре, на худо́й коне́ц
һич юк — ника́к нет
һич юкка — зря, понапра́сну, беспричи́нно, ни с того́ ни с сего́
- һич кирәкмәгәнгәһич юктан — из-за ничего́, ни с того́ ни с сего́; ни за что́ ни про что́; без вся́кой причи́ны
- һич көтмәгәндә
- һич уйламаганда
- һич тә
- һич тә булмаса
- һич тә булмаганда -
2 һава
сущ.1) во́здух, атмосфе́ра || возду́шный, атмосфе́рныйһава экологиясе — эколо́гия атмосфе́ры
саф һава сулау — дыша́ть све́жим во́здухом
тынчу һава — спёртый во́здух
һава куыклары — пузырьки́ во́здуха ( в жидкости)
һаваның дымлылыгы — вла́жность во́здуха
һава белән җылыту — обогрева́ть (нагрева́ть) во́здухом
салкын һава дулкыны — волна́ холо́дного во́здуха
һава агымы — возду́шный пото́к
һава басымы — атмосфе́рное давле́ние; давле́ние во́здуха
2) во́здух; не́бо, небеса́ || возду́шный, небе́сныйһаваны күзәтү — наблюде́ние за во́здухом
һавага күтәрелү — подня́ться в во́здух (не́бо)
һава элемтәсе — возду́шное сообще́ние
һава сугышы — возду́шный бой
һава чиген бозу — нару́шить возду́шную грани́цу
һава десантчылары — возду́шные деса́нтники
һава төсендә — голубо́й, лазу́рный, цве́та не́ба, небе́сно-голубо́го цве́та
лачын кошка һава кадерле — (посл.) пти́це-со́колу не́бо ми́ло
котырган эт һавага карап өрү белән, айның нуры бетмәс — (посл.) из-за того́, что бе́шеная соба́ка обла́ивает не́бо, свет луны́ не поме́ркнет
3)а) пого́да || пого́дный, атмосфе́рныйалмашынучан һава — переме́нная пого́да
аяз һава — я́сная пого́да
көзге юеш һава — осе́нняя промо́зглая пого́да
һава бозылды — пого́да испо́ртилась (уху́дшилась)
болытлы һава — о́блачная пого́да, па́смурный день
һава салкынайтты — похолода́ло
һава шартлары — пого́дные усло́вия
һава үзгәреше — атмосфе́рные измене́ния
һавага карап, өең як — (посл.) ота́пливай дом по пого́де
б) перен. атмосфе́ра, обстано́вкаколлективтагы һаваны үзгәртү — измени́ть атмосфе́ру в коллекти́ве
4) кли́мат || климати́ческийтөньякның кырыс һавасы — суро́вый кли́мат се́вера
аңа көньяк һавасы ярамый — ему́ вре́ден кли́мат ю́га
диңгез буе һавасы — кли́мат на побере́жье мо́ря
5) как первый компонент русских сложных слов воздухо-һава алмашы — воздухообме́н
һавада йөзү (очу) — воздухопла́вание
һава үткәрми торган — воздухонепроница́емый
һава суыргыч — воздуховса́сывающий
•- һава алу
- һава ачылу
- һава бозу
- һаваны тынчыту
- һава бушлыгы
- һава ваннасы
- һава -десант гаскәрләре
- һава корабле
- һава көчләре
- һава мендәре
- һава океаны
- һава өрдергеч
- һава сигналы
- һава тревогасы
- һава торышы
- һава упкыны
- һава шары
- һавага ату
- һавага очу
- һавага чыгу
- һавасы чыгу••һава баганалары — пусты́е мечты́
һава белән туену (туенып тору) — пита́ться во́здухом; пита́ться ма́нной небе́сной
- һавага күтәреп мактауһава үбеше — возду́шный поцелу́й
- һавага күтәрү
См. также в других словарях:
хилаф — Ярамый торган, каршы, кире гадәтенә хилаф бер эш кылды … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
изге — с. 1. дини. Бөтен гомерен аллага багышлаган һәм үзе үлгәннән соң дингә ышанучыларның яклаучысы дип игълан ителгән, аллага якын (зат, әүлия, пәйгамбәр тур.). Бик динле, тәкъва; суфый 2. дини. Табигатьтән өстен көчкә ия булган, илаһи изге сүзләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кабак — I. Сабаклары җиргә ятып үрмәләп үсә торган, шар сыман яки озынча зур җимешле яшелчә. КЫНТАР КАБАГЫ – Тышкы күренеше белән шешәгә охшаш, ашарга ярамый торган кабак (кабыгы савыт итеп кулланыла) ; рус. Горлянка. II. КАБАК – Күз алмасын алгы яктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яраксыз — (ЯРАКСЫЗЛАНУ) (ЯРАКСЫЗЛЫК) – с. Файдаланырга ярамый торган, файдасыз. Нин. б. таләпләргә җавап бирми торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гаеп — 1. Халык, җәмәгать тарафыннан яки йола буенча тыелган булуга карамастан эшләнгән эш; ярамаган эш. с. Тыелган, ярамый торган гаеп эш. Язык, гөнаһ. 2. Ярамаган эш өчен җаваплылык. Җинаять 3. Кимчелек, җитешмәгән як 4. Оят, гарьлек белергә теләмәү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оят — 1. Берәр начарлык, гаеп эш эшләүне аңлаудан туган көчле уңайсызлану, үкенү хисе. Хурлык, мәсхәрә. с. Хурлыклы, мәсхәрәле оят эш эшләү 2. Бик уңайсыз, читен әйтергә оят. ОЯТ ҖИР – Күрсәтергә ярамый торган әгъза; гаурәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыелу — ф. 1. Рөхсәт ителмәү, нәр. б. эшләмәскә кушылу. с. ТЫЕЛГАН – Файдаланырга, кулланырга, эшләргә ярамый торган 2. Берәр эш эшләүдән, сүз әйтүдән үзен үзе тыю 3. рәв. ТЫЕЛЫП – Тыенкы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юк — хәб. 1. Нәр. б. чынбарлыкта булмаганлыгын белдерә; киресе: бар. Тартым кушымчалы сүзләрдән соң килеп, кемнең яки нәр. б. берәр әйбере булмавын белдерә 2. язмыштан узмыш юк 3. шатлыгына чик чама юк 4. хат юк та юк 5. кичерү сорый... ә ул юк ди… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
